Generalnie rzecz ujmując, oświadczenia porównawcze to szczególny rodzaj oświadczeń żywieniowych, których stosowanie ma na celu uzmysłowienie konsumentowi, że produkt A jest lepszy od produktów oferowanych przez konkurentów. Zgodnie z przepisami rozporządzenia 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych, poprzez stosowanie oświadczeń porównawczych porównuje się skład danej żywności ze składem innych produktów tej samej kategorii, których skład nie pozwala jednak na używanie takiego właśnie oświadczenia.
Jakie produkty spożywcze można porównywać
Przepisy rozporządzenia 1924/2006 wprowadzają zasadę, zgodnie z którą dopuszczalne są jedynie takie oświadczenia porównawcze, które konfrontują produkty spożywcze należące do tej samej kategorii żywności. Ponadto, posługując się tego rodzaju informacją należy podać różnicę w ilości składnika, którego dotyczy oświadczenie lub wartości energetycznej, przy czym porównanie musi obejmować jednakową ilość żywności.
Oświadczenia żywieniowe
Oświadczenie żywieniowe to rodzaj mającego cechy reklamy komunikatu o korzystnych właściwościach danego produktu, które to właściwości wynikają ze składu produktu. Oświadczeniem żywieniowym będzie więc np. informacja na opakowaniu: „Produkt A jest źródłem błonnika”, czy zdanie umieszczone w reklamie: „Produkt B zawiera witaminę C i potas”.
Porównawcze oświadczenia żywieniowe
Załącznik do rozporządzenia 1924/2006 wymienia 4 zatwierdzone w Unii Europejskiej oświadczenia żywieniowe mające charakter oświadczeń porównawczych i określa warunki, przy spełnieniu których dozwolone jest ich stosowanie:
„ZMNIEJSZONA WARTOŚĆ ENERGETYCZNA” – Oświadczenie, że środek spożywczy ma zmniejszoną wartość energetyczną oraz każde oświadczenie, które może mieć taki sam sens dla konsumenta, może być stosowane tylko wówczas, gdy wartość energetyczna jest zmniejszona o przynajmniej 30%, ze wskazaniem na cechę lub cechy, które sprawiają, że dany środek spożywczy ma zmniejszoną ogólną wartość energetyczną.
„O PODWYŻSZONEJ ZAWARTOŚCI [nazwa składnika odżywczego]” – Oświadczenie, że zawartość jednego lub kilku składników odżywczych innych niż witaminy została zwiększona oraz każde oświadczenie, które może mieć taki sam sens dla konsumenta, może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt zawiera znaczącą ilość składnika (tj. co do zasady 15% zalecanego dziennego spożycia), a zwiększenie zawartości wynosi co najmniej 30% w porównaniu z podobnym produktem.
„O OBNIŻONEJ ZAWARTOŚCI [nazwa składnika odżywczego]” – Oświadczenie, że zawartość jednego lub kilku składników odżywczych została obniżona oraz każde oświadczenie, które może mieć taki sam sens dla konsumenta, może być stosowane tylko wówczas, gdy obniżenie zawartości wynosi co najmniej 30% w porównaniu z podobnym produktem, z wyjątkiem mikroskładników odżywczych, gdzie dopuszczalne jest różnica 10% w wartościach odniesienia zgodnie z dyrektywą Rady 90/496/EWG oraz sodu lub wartości równoważnej dla soli, gdzie dopuszczalna jest różnica 25%.
„LEKKI” – Oświadczenie, że produkt jest „lekki” oraz każde oświadczenie, które może mieć taki sam sens dla konsumenta, musi spełniać takie same warunki jak te, które ustalono dla terminu „zmniejszona zawartość”; oświadczeniu temu towarzyszy ponadto wskazanie na właściwości, które sprawiają, że środek spożywczy staje się produktem „lekkim”.
Oświadczenia zdrowotne
W odróżnieniu od oświadczeń żywieniowych, oświadczenia zdrowotne mają na celu informowanie konsumenta, że spożywanie danej żywności jest korzystne dla zdrowia. Nie wskazują one zatem wyłącznie na występujące w produkcie składniki, ale odnoszą się również do ich prozdrowotnych właściwości. Przykładowo, oświadczeniami zdrowotnymi są komunikaty: „Produkt A usprawnia pracę układu nerwowego” czy „Produkt B pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu we krwi”.
Porównawcze oświadczenia zdrowotne
Przepisy rozporządzenia 1924/2006 nie przewidują oddzielnej kategorii oświadczeń zdrowotnych porównawczych, jak ma to miejsce w przypadku oświadczeń żywieniowych. Nie oznacza to jednak, że w praktyce takie oświadczenia nie pojawiają się w odniesieniu do żywności i nie wywierają wpływu na decyzje handlowe konsumentów. Oświadczeniami zdrowotnymi o charakterze porównawczym są przede wszystkim informacje wskazujące na korzystne dla zdrowia działanie określonego składnika żywności, który w danym przypadku zastępuje inny składnik (np. dodanie do produktu słodzika zamiast cukru). Przykładem porównawczego oświadczenia zdrowotnego dotyczącego żywności zawierającej słodzik zamiast cukru będzie komunikat typu: „Produkt zdrowszy dla zębów”.
Wobec braku definicji porównawczego oświadczenia zdrowotnego w rozporządzeniu 1924/2006, należy przyjąć, że tego rodzaju komunikaty należą do szerokiej kategorii oświadczeń zdrowotnych. W związku z powyższym ich stosowanie jest dopuszczalne o ile występują w wykazie dozwolonych oświadczeń zdrowotnych przyjętym przez Komisję Europejską w rozporządzeniu nr 432/2012. Przykładem zatwierdzonego oświadczenia zdrowotnego porównawczego jest komunikat „Guma do żucia bez cukru, z karbamidem, neutralizuje kwasy powodujące powstawanie płytki nazębnej skuteczniej niż guma do żucia bez cukru, bez karbamidu”.
Czy oświadczenia porównawcze są reklamą porównawczą?
Powyższe pytanie pojawia się ze względu na szeroką definicję reklamy porównawczej, która znajduje się w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. 2003 Nr 153, poz. 1503 ze zm.). Zgodnie z tą definicją jest to przekaz reklamowy umożliwiający bezpośrednio lub pośrednio rozpoznanie konkurenta lub oferowanych przez niego towarów. Celem tego porównania jest podkreślenie zalet własnej oferty przedstawianej na tle oferty konkurenta (konkurentów). Tak skonstruowana reklama danego produktu niewątpliwie sugeruje konsumentowi, że jest to produkt bardziej korzystny od innych tego rodzaju, zanim konsument samodzielnie dokona porównania.
Wspomniana wyżej szeroka definicja reklamy porównawczej może skłaniać do przyjęcia, że oświadczenia porównawcze mieszczą się w jej zakresie. Zdanie typu „Guma do żucia bez cukru, z karbamidem, neutralizuje kwasy powodujące powstawanie płytki nazębnej skuteczniej niż guma do żucia bez cukru, bez karbamidu” wyraźnie wskazuje na zalety gumy do żucia z karbamidem w porównaniu do innych gum do żucia, które w swoim składzie nie zawierają tego składnika. Problem polega jednak na tym, że w tym przypadku trudno jest zweryfikować, do którego producenta ewentualnie do jakiej konkretnie oferty, odnosi się porównanie. W takim przypadku można raczej argumentować, że porównanie obejmuje konkretny produkt (guma do żucia z karbamidem) i jedynie rodzajowe określenie produktów z tej grupy (gum do żucia), w związku z czym takie abstrakcyjne porównanie (bez bardziej precyzyjnego odniesienia do osoby konkurenta czy jego oferty) nie będzie reklamą porównawczą.
Powyższego założenia nie należy jednak traktować jako jednoznacznej odpowiedzi na postawione w tytule pytanie, znajdującej zastosowanie do każdego przypadku posługiwania się oświadczeniami porównawczymi. Możliwe są bowiem sytuacje, gdy odwołanie do pewnego rodzaju produktów pozwoli na identyfikację przedsiębiorstwa konkretnego producenta. Przykładowo, z sytuacją taką będziemy mieli do czynienia w przypadku, gdy producent ten jest identyfikowany na rynku już poprzez sam rodzaj towaru, który oferuje.
Ponadto, przepisy rozporządzenia 1924/2006 przewidują możliwość stosowania żywieniowych oświadczeń porównawczych w odniesieniu do produktów innych marek. Można zatem wnioskować, że żywieniowe oświadczenia porównawcze mogą obejmować także przypadki bezpośredniego odwołania do przedsiębiorstwa producenta (np. nazwa firmy) lub jego oferty (np. znak towarowy produktu).
W obydwu opisanych wyżej sytuacjach stosowania reklamy porównawczej w formie oświadczeń porównawczych należy pamiętać o zachowaniu warunków dopuszczalności tego rodzaju reklamy, określonych w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Autor: Katarzyna Gęsiak, Kancelaria KONDRAT i Partnerzy
KONDRAT i Partnerzy biuro@kondrat.pl
źródło zdjęcia: www.freeimages.com
