Kupując jajka możemy spotkać się z wieloma oznaczeniami, w których nietrudno się pogubić. Warto jednak wiedzieć co kryje się pod każdym z nich, aby kupować jajka świadomie, zwracając uwagę nie tylko na ich ilość w opakowaniu. Jakie jaja wybierać, aby zadbać zarówno o nasze zdrowie, jak i dobro kur, które je dla nas znoszą? Czym różnią się klasy jakościowe jaj? Jak rozpoznać, z jakiego chowu pochodzi jajko? I czy producent może informować o braku GMO w jajach?

Opakowania jaj konsumpcyjnych musi zawierać obowiązkowe informacje na temat żywności, o których mowa przede wszystkim w rozporządzeniu 1169/2011 oraz rozporządzeniu 589/2008.

Według obowiązujących przepisów każde opakowanie jaj przeznaczonych do celów spożywczych musi zawierać

• nazwę środka spożywczego, o brzmieniu JAJA KURZE lub JAJA;
• datę minimalnej trwałości, która w przypadku jaj ustalana jest na nie więcej niż 28 dni od dnia zniesienia; dodatkowo w przypadku jaj klasy „A” należy na opakowaniu podać informację zalecającą konsumentom przechowywanie jaj po zakupie w warunkach chłodniczych – pamiętajmy również, że umieszczenie na opakowaniu jaj daty minimalnej trwałości jest jednoznaczne z oznaczeniem partii produkcyjnej;
• zawartość netto lub liczba sztuk informująca konsumenta o liczbie jaj umieszczonych w opakowaniu;
• dane identyfikujące osobę lub podmiot, który produkuje lub paczkuje środek spożywczy lub wprowadza do obrotu;
• kod zakładu pakowania jaj.

Opakowania zawierające jaja przeznaczone do sprzedaży detalicznej, powinny posiadać również informacje o klasie jakości tychże jaj, ich wadze, a także metodzie chowu kur.

Rozporządzenie 589/2008 szczegółowo określa zasady znakowania jaj wg. tzw. klas jakości. Kryteriami do podziału jaj na klasy są m.in.: stan skorupy, stan komory powietrznej, czy też zapach jajka. A zatem biorąc pod uwagę cechy jakościowe jaj możemy wyróżnić: klasę A, B i C.

Do klasy A – zaliczamy jaja świeże, występujące w sprzedaży detalicznej – nie mogą być one ani myte, ani czyszczone w inny sposób, a wysokość komory powietrznej w ich przypadku nie może przekraczać 6mm. W celu oznaczenia wyższej jakości jaj klasy A istnieje możliwość zastosowania dodatkowego oznaczenia jakości stosując wyrazy typu „eksta” lub „ekstra świeże”. Przy czym określenia te mogą być wyłącznie stosowane w odniesieniu do jaj klasy A do dziewiątego dnia po zniesieniu, o wysokości komory powietrznej nieprzekraczającej 4 mm.

Do klasy B zaliczane są jaja przeznaczone dla zakładów przemysłu spożywczego oraz do przemysłu niespożywczego.

Natomiast jaja określane jako „przemysłowe” (stanowiące tzw. C) obejmują jaja nieprzeznaczone do spożycia przez ludzi, które zgodnie z rozporządzeniem 589/2008 są oznaczane specjalną czerwoną banderolą.

A zatem w sklepach spożywczych znajdziemy wyłącznie jaja należące do klasy A, w obrębie której wyróżnia się cztery kategorie wagowe:

• XL – czyli jaja bardzo duże, o masie większej niż 73g;
• L – jaja duże, o masie od 63g do 73g;
• M – jaja średnie, o masie od 53g do 63g; oraz
• S – jaja małe, o masie mniejszej niż 53g;

Jeżeli w opakowaniu znajdują się jaja klasy A o różnej wielkości, wówczas na powierzchni zewnętrznej opakowania zamieszcza się opis „Jaja różnej wielkości” i wskazuje się minimalną masę netto jaj w gramach.

Warto wiedzieć, że wielkość jaj kurzych uzależniona jest w szczególności od wieku i rasy kury nioski. Wraz z wiekiem kury zwiększa się wielkość jaja. Kury młodsze znoszą zwykle jajka mniejsze – czyli te w rozmiarach S i M, natomiast starsze – większe – w rozmiarze L i XL.

W Polsce obecne wyróżnia się cztery metody chowu kur niosek. Dominującym modelem jest chów klatkowy, którego udział w rynku to ponad 80%, ściółkowy to około 11%, wolny wybieg niecałe 4%, natomiast chów ekologiczny wynosi poniżej 1 %. Co istotne, metoda chowu przekłada się na oznaczenia pojawiające się na skorupkach jaja:

• Cyfra 0 – oznacza, że jajo pochodzi z hodowli ekologicznej, od kury z wolnego wybiegu. Chów ekologiczny zapewnia ptakom najwięcej przestrzeni – Wedle przepisów na jeden metr kwadratowy kurnika może przypadać najwyżej sześć ptaków. W tym przypadku zwierzęta muszą być karmione wyłącznie paszą z upraw ekologicznych.
• Cyfra 1 – oznacza, że jaja zostały zniesione przez kury z chowu wolnowybiegowego, które w ciągu dnia muszą mieć dostęp do wybiegu w przeważającej części porośniętego roślinnością. Mogą one zatem opuszczać kurnik, w którym mają miejsce na grzędzie oraz ściółce. Przy czym, zagęszczenie zwierząt jest wyższe niż w przypadku chowu ekologicznego i wynosi maksymalnie 2500 kur na jeden hektar wybiegu
• Cyfra 2 – oznacza jaja znoszone przez kury żyjące w zamkniętym pomieszczeniu wyposażonym w gniazda, grzędy oraz ściółkę. Zwierzęta żyją w dużym ścisku – na 1 m2 powierzchni użytkowej przypada maksymalnie nawet 9 niosek. Mogą one jednak poruszać się po kurniku, nie są trzymane w klatkach.
• Cyfra 3 – oznacza, że jajo zostało zniesione przez kurę z chowu klatkowego. Składające je kury spędzają całe życie w klatkach, w grupach liczących 20-60 ptaków. Klatki wyposażone są w grzędę, gniazdo, urządzenie do ścierania pazurów oraz ściółkę, ale ptaki mają w nich niewiele miejsca. Na jedną kurę przypada kwadrat o boku ok. 27 cm, czyli trochę krótszym niż dłuższa krawędź kartki A4.

Można kupić również jaja nieoznakowane, są one dostępne na bazarach, pochodzą z gospodarstw, w których hoduje się do 50 kur. Takie jajka nie mają oznaczeń, ale w miejscu ich sprzedaży powinna znaleźć się nazwa i adres gospodarstwa, z którego się wzięły, albo imię, nazwisko i adres producenta. Warto również podkreślić, że Jajka wiejskie nie muszą pochodzić z systemu otwartego.

Od lat toczy się dyskusja na temat dobrostanu kur znoszących jaja w hodowlach przemysłowych, lecz dopiero w ubiegłym roku 2021 władze Unii Europejskiej po międzynarodowej akcji społecznej podjęły decyzję o wprowadzeniu zakazu chowu klatkowego do 2027 r. Nowe prawo ma zostać wprowadzone stopniowo i obejmie nie tylko kury, ale także inne zwierzęta, które całe lub większość życia spędzają w ciasnych klatkach, jak: gęsi, kaczki i cielęta. Więc z całą pewnością możemy być przygotowani na zmiany w tym obszarze.

Decydując się na zakup jaj, należy zachować czujność. Przedsiębiorcy, zamieszczają często na etykiecie swoich produktów hasła typu „jaja wiejskie”, „jaja z zagrody”, „jaja od babci”. Każdorazowo w takiej sytuacji należałoby zweryfikować pierwszą cyfrę stempla na jajku. Zdarza się bowiem, iż nieuczciwi producenci zamieszczają takie hasła marketingowe, a na skorupce jaj widnieje stempel z trójką, oznaczający jajko z chowu klatkowego.

A co z oznakowaniem typu „jaja wolne od GMO”, czy „jaja bez GMO”? Warto wiedzieć, że stosowanie takich określeń jest praktyką wyłącznie nieuczciwych producentów żywności. Obecnie wszystkie jaja znajdujące się w obrocie są wolne od GMO. Co prawda większość pasz, którymi karmione są kury nioski są genetycznie modyfikowane. Jednak badania naukowe wielokrotnie udowodniły, że łańcuch DNA paszy genetycznie modyfikowanej ulega rozpadowi w jelitach kur, a zatem nie przenosi się do ani mięsa ani do jajek. Deklarowanie, iż dane „jaja są wolne od GMO”, stanowi nieuprawnione przypisywanie szczególnych właściwości określonemu produktowi, podczas gdy wszystkie jaja dostępne w obrocie posiadają takie właściwości.

Serdecznie zapraszamy Państwa do kontaktu z Kancelarią KONDRAT i Partnerzy, w przypadku pojawienia się jakichkolwiek wątpliwości w zakresie znakowania środków spożywczych. Wszelkie zapytania można wysyłać na adres mailowy: prawozywnosciowe@kondrat.pl. A tymczasem, życzymy Państwu Wesołych Wielkanocnych i smacznego jajka.

 

---

Autor: Kinga Krent– Kancelaria KONDRAT i Partnerzy, biuro@kondrat.pl